بزرگنمايي:

عصر کرد - دوران کارشناسی، دورانی است کە بە قول یکی از استادهایم « دوران طلایی زندگی هر فردی است که با چشم بر هم زدنی بە پایان می‌رسد و یاد و خاطره‌ی آن دوران همیشه در ذهنمان ردپایی ماندگار از خود به‌جا خواهد گذاشت؛ اما، سوال این است که دانشجویان در ادامه تحصیل چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟

 درحالی که فقط چند هفتە از آغاز بازگشایی دانشگاه‌ها می‌گذرد، برای تهیه گزارشی راهی دانشگاە کردستان می‌شوم، دستە دستە دانشجویان در حال رفت و آمد در محوطە دانشگاە هستند و جنب و جوش افزونی میان آن ها دیده می‌شود؛ برای یافتن سوژه‌ مناسب خود با کنجکاوی به دانشجویان نگاه می‌کنم.
بە سمت دانشکدە ادبیات می‌روم جایی که دوران کارشناسی خود را در آنجا گذرانده‌ام؛ روی همان نیمکتی کە پاتوق من و دوستانم بود گروهی از دانشجویان در حال بگو بخندند، به آنها ملحق می‌شوم. از یکی از آنها کە دختر مهربان و خونگرمی است رشتە تحصیلی اش را جویا می‌شوم و متوجه می‌شوم که دانشجویان ترم سە ادبیات کردی هستند.
به رشته‌ام بسیار علاقمندم
سارا اهل مریوان است از علاقه خود به رشته ادبیات کردی می‌گوید و هدفش از آمدن به ادبیات کردی را علاقه بی‌حد خود به زبان مادریش می داند و بس.
یافتن شغل مناسب
هنوز حرفم با سارا تمام نشده بود که دوست دیگرش وارد بحث می‌شود و می‌گوید: من هم علاقە خاصی بە این رشتە دارم اما هدف من بیشتر آیندە شغلی است کە همە در انتظارش هستند، اکنون با گذشت سە ترم زمانیکه فارغ‌التحصیلان این رشته را می‌بینم که بیکار هستند و همگی در رشتەهای دیگری مشغول بە تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد هستند به نوعی دلسرد شده ام.
دانشگاه؛ راهی برای فرار از سربازی
"سامان دلاور" دانشجوی ورودی 9٤ و اهل شیراز است و امروز برای تسویە حساب و گرفتن مدرک خود بە دانشگاە آمدە است. او هدف خود از آمدن بە دانشگاە را صرفا برای فرار از سربازی بیان می‌کند و می‌گوید: زمانی که به دانشگاه آمدم هدفم صرفا برای درس خواندن نبود و از سربازی فراری بودم اما اکنون کە یک فارغ‌التحصیل بیکار هستم خود را برای رفتن بە سربازی آمادە کردەام و با خنده می‌گوید: «این شتری است کە جلوی خانه هر پسری می‌خوابد».
درس یا رهایی از بلاتکلیفی؟
بە بوفە دانشکدە علوم انسانی می‌روم و بە گفت وگو با جمعی می‌نشینم کە مشغول صحبت و شوخی با یکدیگر هستند. اما آنها مایل نیستند کە نام و رشته خود را بازگو کنند، از آنها می‌پرسم که هدفشان از آمدن به دانشگاه چه بوده است؟
همه با هم می زنند زیر خنده و می‌گویند: برای خوش گذرانی! یکی از آنها با جدیت و دلخوری می‌گوید کار کجا بود تا ما بخواهیم هدفی برای درس خواندن داشته باشیم عاقبت هر دانشجویی بیکاری است.
ادامه تحصیل اما به اجبار خانواده
"شیما دهقان" دانشجوی رشته حقوق است و از علاقه زیادش به رشته هنر می‌گوید و ادامه می‌دهد: به هنر بسیار علاقه دارم و در واقع رشته ای که می خوانم با مزاجم بسیار سازگار نیست و بیشتر به اصرار خانواده مخصوصا پدرم تن به این رشته داده‌ام اما به هرحال در این رشته سعی خود را به کار می‌گیرم و از علاقه‌ام نیز دست نخواهم کشید.
از بی‌انگیزگی تا انصراف
«الناز ملکی» دانشجوی ارشد زبانشناسی از بی‌انگیزگی خود در رشته‌ای که در آن مشغول به تحصیل است و تصمیمش برای انصراف می‌گوید.
زمانی‌که از او هدف از تحصیلش را پرسیدم پاسخ می‌دهد: در دوران کارشناسی با شوق و علاقه‌ی وافری که به زبان مادری خود داشتم، رشته ادبیات کردی را انتخاب کردم؛ اما بنا به دلایلی این رشته دارای مقطع کارشناسی ارشد نیست و من برای ادامه تحصیل مجبور به انتخاب این رشته شده‌ام و حال از این تصمیمم بسیار پشیمانم.
تلاش برای رسیدن به موفقیت
با کمی گشت و گذار در محوطه دانشگاه بالاخره "شادی" را می‌بینم، او اهل سقز و دانشجوی ورودی 98 است و به اصطلاح ترم بالایی‌ها، "ترمکی" محسوب می‌شود. خنده ملیحی به لب دارد و بازیگوش است. از او نیز هدف از تحصیلش را می‌پرسم؟
می‌گوید: من تنها فرزند خانواده هستم و برای خوشحالی آنها هر کاری می‌کنم. آنها به موفقیت من بسیار امیدوار هستند و از نظر آنها من دختری هستم که می‌توانم به هرآنچه که می‌خواهم دست پیدا کنم.
به نشانه توانایی خود در هرکاری با شیطنت «فیگور» می‌گیرد. برایش آرزوی موفقیت می‌کنم و هرکدام به راه خود ادامه می‌دهیم.
هدف از تحصیل چیست؟
و به محوطه علوم انسانی می‌روم و کمی می نشینم و این سوال را هم از خودم می‌پرسم هدفم از درس خواندن چه بود؟
در ادامه این مطلب واکاوی روان‌شناختی کاهش ‌انگیزۀ پیشرفت تحصیلی در محیط دانشگاه­ها از دیدگاه یک روانشناس تشریح شده که اهم آن را با هم می خوانیم.
یک روانشناس مشاوره و روان‌درمانی درباره موضوع بی‌انگیزگی دانشجویان در زمینۀ تحصیل می‌گوید: به طور کلی نمی‌توان بی‌انگیزگی را به همه دانشجویان نسبت داد، حتی دانشجویانی که برای گذران اوقات به دانشگاه می‌آیند، انگیزۀ خاصی را دنبال می‌کنند.
دکتر غفار نصیری اظهار کرد: پس با این اوصاف نمی‌توان گفت همه دانشجویانی که در دانشگاه حضور دارند بی‌انگیزه هستند؛ با آنکه به دلیل امیدوار نبودن به آینده شغلی و مسیری که در پیش‌گرفته‌اند به نظر می‌رسد هدف آنان پیشرفت تحصیلی نیست، بازهم با دلایل و انگیزه‌های دیگر در دانشگاه حضور می‌یابند.
به گفته وی می‌توان با توجه به سرشت آدمی و نیازهایش این انگیزه‌ها را دسته‌بندی کرد، بسا کسانی برای تفریح، انگیزه‌های اجتماعی و یا برای نشان دادن توانایی‌های درونی خود در دانشگاه حضور یابند و این به آن معنی است که هیچ دانشجویی بدون ‌انگیزه‌ وارد دانشگاه نمی‌شود.
نصیری با اشاره به اینکه دانشجویان در پایان نوجوانی و آغاز جوانی وارد دانشگاه می‌شوند عنوان کرد: این سن در تحول روانی و اجتماعی دوره‌ای حساس است.
این روانشناس افزود: در اصل مقصود و منظور از بی‌انگیزگی دانشجویان از دیدگاه خود آن‌ها، نداشتن امید به بهره‌گیری و رسیدن به اهداف خود از راه تحصیل است؛ هنگامی‌که انبوهی از دانشجویان بدون برنامه‌ریزی ویژه و در نظر گرفتن آینده شغلی وارد دانشگاه می‌شوند، با توجه به بازار کار گماری و اقتصاد کنونی، خواه‌ناخواه این نگرش به وجود می‌آید که از راه تحصیل نمی‌توانند به اهداف و شغل موردنظر خود دست یابند.
وی تصریح کرد: تجارب مشاوره و روان‌درمانی در محیط دانشگاه که همسو و همخوان با دیدگاه بسیاری از بزرگان روان‌شناختی است نشان می دهد که عوامل بی‌انگیزگی یک دانشجوی فاقد هدف و برنامه‌ریزی، قصدمندانه و صرفاً مربوط به برنامه‌ریزی‌های کلان در بحث اشتغال نیست و این بی‌انگیزگی می‌تواند ناشی از مشکلات هویتی در جوانان نیز باشد.
به عقیده این روانشناس، آشفتگی هویتی جوانان حاکی از آن است که برخی از افراد در انتهای نوجوانی و در اوایل جوانی از هویت روانی مشخصی برخوردار نیستند و هویت روانی و اجتماعی آنان به‌خوبی شکل نگرفته و استحکام نیافته و بدیهی است که چنین افرادی از اهداف مشخصی برخوردار نبوده و تصویر روشنی دربارۀ آینده شغلی و اجتماعی خود ندارند و بسا در محیط‌های دیگر خارج از دانشگاه نیز به کاستی انگیزه دچار شوند.
به گفته نصیری، اگر دانشجویی به لحاظ هویتی در وضعیت بهینه‌ای قرار داشته باشد احتمال کاهش بی‌انگیزگی در زمینۀ پیشرفت تحصیلی وجود دارد هرچند مبرهن است که سیاست‌های کلان درباره آینده شغلی فارغ‌التحصیلان تأثیر بسزایی در این زمینه خواهد داشت و همچنین فضای دانشگاه، فضای کلاس‌های درس، گفتمان حاکم بر رابطه دانشجویان، استادان، نحوه برخورد کارکنان با دانشجویان و تصویری که رسانه‌ها از یک دانشجوی ایرانی به دست می‌دهد و همچنین با بیان واقعیت‌ها اعم از نقص‌ها، کاستی‌ها و نبود برنامه‌ریزی کارآمد می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش بی‌انگیزگی دانشجویان داشته باشد.
وی عنوان کرد: از دیدگاه روان‌شناختی، لازم است که در سال‌های آخر دوره متوسطه دوم برنامه‌های هدفمند و ویژه برای آگاه‌سازی دانش‌آموزان در زمینه شناخت خود، خودآگاهی و تعیین اهداف تحصیلی خود در نظر گرفته شود تا دانش آموزان با نگاه بازتر و شناخت بهتری از خود و اهداف موردنظر خود وارد محیط دانشگاه ‌شوند و انگیزه تحصیلی آنان تا حدودی ارتقاءیافته و موجب استحکام هویتی آنان ‌شود.
نصیری با اشاره به یکی از راه‌های کاهش بی‌انگیزگی بین دانشجویان اظهار کرد: وزارت علوم با کنار گذاشتن سیاست درهای باز و سیاست پیشین خود و پذیرش دانشجویان بر اساس نیاز جامعه و بازنگری در رشته‌های دانشگاهی موجود بر اساس نیازهای جامعه باعث کاهش این نابسامانی‌ها در محیط دانشگاه خواهد شد.
وی یکی دیگر از راهکارهای افزایش انگیزه در دانشجویان را این‌گونه برشمارد: شایسته نیست سیاست‌های کمی موجب کاهش کیفیت حاکم بر رشته‌های تحصیلی و محیط کلاس‌ها و فضای دانشگاه شود و اگر محیط دانشگاه‌ها حاوی سرزندگی، امیدواری و سلامت بیشتری باشد در امید به تحصیل دانشجویان مؤثر خواهد کرد.
وی در پایان یادآور شد: تضمین کمابیش آینده شغلی دانشجویان و بازنگری در گزینش افراد و در پیش گرفتن سیاست شایسته‌سالاری می‌تواند در افزایش انگیزه دانشجویان اثر بسزایی داشته باشد.
انتهای پیام