چاپ

عصر کرد - امان‌الله خان اردلان، از مشاهیر نامدار کُرد است که در زمان حاکمیت او شهر سنندج به ویترین هنر زندگی و شهر فرهنگ و تمدن تبدیل شد.

امان‌الله خان در سال 1214 قمری به یاری فتحعلی شاه قاجار بر تخت والی نشست، او در اداره حکومت بسیار با پدرش متفاوت بود و حکومتش به مدت 26 سال نشانگر افول قدرت خاندان وکیل و اوج گیری خاندان وزیر بود.
این اقتدار طبیعی امان‌الله اول و شکنندگی حکومت فتحعلی شاه تا سال 1805 میلادی به شاهزاده کُرد این امکان را داد تا حکومتش را در غرب ایران برای مدتی طولانی و بدون مدعی تثبیت کند و این قدرت منطقه‌ای، با شکست نظامی قاجار از روس‌ها و از دست دادن قفقاز توسط این سلسله بیش از پیش افزایش یافت.
او که از آبادگران بزرگ و حامی هنر و ادب بود، راه پدر را ادامه داد و سنندج را به ویترین هنر زندگی و فرهنگ برای تمام کردستانی‌ها بدل کرد و همواره از اکراد ایالات ایران، عثمانی و حتی از جای جای ایران برای آموزش به سنندج می‌آمدند و به شهر لقب "دار العلم" را دادند.
امان‌الله خان، مردی عالم و دانا و علم و ادب دوست بود و پاداش خوبی ها و سزای بدی‌ها را به طور کامل می‌پرداخت؛ عالمان و امامان در زمان او از آسایش کامل برخوردار بودند و هر ساله بیشتر از 40 هزار تومان هدیه را به بارگاه امامزاده‌ها روانه می‌کرد.
او در آبادگری و ساختن عمارت‌های زیبا همتا نداشت و در سایه حکومت امان‌الله خان اردلان، همه در امنیت و آرامش به سرمی‌بردند و برای او احترام خاصی قائل بودند.
امان الله خان والی در سال 1237 سخت بیمار شد و پس از چهار سال تحمل بیماری در زمستان سال 1240 دار فانی را وداع و در قبرستان والی ها به خاک سپرده شد.
از این والی هنر دوست آثار متعددی از جمله، خانه اندرونی و خانه بیرونی که شامل تالارها و کاخ‌های بسیار زیبا و نایاب است، تالار دلگشا که بسیار معروف است، عمارت خسروآباد، مسجد دارالحسان، ایجاد سرهنگ خانی، طبیعت چشمه شفا واقع در کوه آبیدر، باغ و قلعه حسین آباد و قلعه و بازار قسلان به یادگار باقی مانده است که جلوه خاصی به معماری شهر بخشیده و نمادی از فرهنگ و زندگی مردم آن روزگار را به دست می‌دهد.