عصر کرد -

وقتی می‌گوییم «چراغ صحنه روشن است» تنها منظورمان در شهر تهران است یا این تیترِ خبری حاصل نگاهی به سراسر ایران است؟ سؤالی که می‌توان برای یافتن پاسخش به روایت رؤسای انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها، تکیه کرد. نخستین اطلاعیه روابط‌ عمومی وزارت فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی که خبر از تعطیلی تمامی برنامه‌های فرهنگی‌وهنری به مدت یک هفته می‌داد، سوم اسفند 1398 منتشر شد.
در طول سال 1399 شاهد تعطیلی‌ها و بازگشایی‌های مکرر سالن‌های نمایش تحت تأثیر شیوع کرونا بودیم تا سرانجام در فروردین 1400 و با انتقال اهالی تئاتر از گروه شغلی 3 به 2 سالن‌ها باز شوند که این بار قرار گرفتن در شرایط قرمز کرونا اجازه روی صحنه رفتن نداد. 18 اردیبهشت سال‌جاری بود که سرانجام با تغییر رنگ کرونا از قرمز به نارنجی تیترهایی چون «چراغ صحنه روشن است» را در رسانه‌ها دیدیم. آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگویی است با (به ترتیب حروف الفبا) فرشید بزرگ‌نیا، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان چهارمحال‌وبختیاری، سعید خیراللهی، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان ایلام، محمدرضا درند، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان کرمانشاه، جهانشیر یاراحمدی، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر و محمد یاقوت‌پور، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان خوزستان در خصوص وضعیت این روزهای تئاتر در استان‌شان.
کرمانشاه؛ عدم همکاری ارشاد استان، هرچند گروه‌ها متقاضی‌اند
محمدرضا درند، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان کرمانشاه با اشاره به اینکه قطعاً در برخی از استان‌ها پس از صدور اجازه بازگشایی سالن‌های تئاتر شاهد روی صحنه رفتن آثار نمایشی هستیم، می‌گوید: «متأسفانه در کرمانشاه از روزی که شاهد شیوع کرونا بودیم، حتی در شرایطی که ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا اعلام کرد که سالن‌های تئاتر می‌توانند باز باشند، این اتفاق به بهانه‌های مختلف رخ نداد و اداره‌ کل ارشاد استان با اینکه خود مجوز روی صحنه رفتن آثار را صادر می‌کند اما مجوز خودش را هم نادیده می‌گیرد و اجازه اجرا نمی‌دهد.» او با بیان اینکه به‌نظرش دلیل این اتفاق واضح و مشخص است، می‌افزاید: «وقتی مجوز اجرا بدهند به‌تبع آن ناچارند هزینه‌های اجرا را نیز تقبل کنند و کمک‌هزینه بپردازند و به‌همین دلیل به بهانه‌های مختلف و با تکیه بر شرایط تحت تأثیر شیوع کرونا، حتی برای اجراهای خیابانی نیز زیر بار نرفتند. بهانه عمده این زیر بار نرفتن این بود که ستاد ملی مقابله با کرونا، چنین اجازه‌ای نمی‌دهد و بخش مضحک ماجرا اینکه خود گروه‌های نمایشی را روانه ستاد می‌کردند و می‌گفتند خودتان بروید مجوز بگیرید! در نتیجه کرونا برایشان نعمتی بود تا اجرایی روی صحنه نرود، کمک‌هزینه‌ای نپردازند، تالارهای نمایش تعطیل باشد و هزینه‌بر نشود و قس‌علی‌هذا.» درند با بیان اینکه گروه‌های نمایشی در سال 1399 در استان کرمانشاه جز در خصوص جشنواره استانی، شاهد فعالیت تئاتری دیگری نبوده‌اند، توضیح می‌دهد: «بجز اجراهای جشنواره استانی که با حضور تعداد معدودی و از جمله داوران و یک نفر نماینده از سوی گروه‌های حاضر در این رویداد روی صحنه رفت، چیزی به‌نام اجرای عمومی در استان کرمانشاه نداشتیم جز سه اجرای صحنه‌ای و سه اجرای خیابانی که می‌توانید همین اعداد را شش یا هفت برابر کنید تا به عدد اجراهای استان کرمانشاه پیش از شیوع کرونا برسید.» او با بیان اینکه عدم صدور مجوز از سوی اداره‌ کل ارشاد استان کرمانشاه کاملاً هدفمند انجام شد، ادامه می‌دهد: «الان که در ماه خرداد هستیم آنچه ما از کرم و لطف اداره‌ کل ارشادمان می‌بینیم حرکتِ همراه با ترس‌ولرز گروه‌های نمایشی است و تنها چشم‌انداز آنها واکسیناسیون سراسری است تا به کمک آن بتوانند به شرایط پیشین بازگردند.»
خوزستان؛ لزوم همراهی در تجهیز و تعمیر امکانات سالن‌ها
محمد یاقوت‌پور، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان خوزستان با بیان اینکه نخست باید توضیحی اجمالی دهد، می‌گوید: «همان‌طور که می‌دانید برای به اجرا رساندن یک اثر نمایشی نخست باید مرحله پیش‌تولید را گذراند و یک اثر نیازمند دست‌کم سه یا چهار ماه ممارست در تمرین است تا آماده اجرا شود. هنگامی که می‌گوییم «چراغ صحنه روشن است» نباید تصور کرد که این چراغ برای روی صحنه بردن اثر روشن شده است بلکه مراد از روشن بودن آن، آغاز تمرینات آثار نمایشی است. وقتی از اواخر اردیبهشت اعلام شد که سالن‌های نمایش از امکان بازگشایی برخوردار شده‌اند، زمان روی صحنه رفتن را دست‌کم باید حدود دو ماه بعد در نظر گرفت مگر آثاری که بازتولیدند و پیش‌تر روی صحنه بوده‌اند و اکنون می‌توانند همان نمایش آماده را مجدداً اجرا کنند.» او با بیان اینکه «نکته دیگری هم وجود دارد که ظاهراً توجهی کافی به آن وجود ندارد»، می‌افزاید: «هنگامی که دست‌کم برای 15 ماه شاهد تعطیلی سالن‌های نمایش بوده‌ایم طبیعی است که مستهلک شده‌اند و در استان خوزستان، به‌عنوان مثال، شاهد این استهلاک در سیستم‌های خنک‌کننده هستیم که همگی نیازمند تعمیر، تجهیز یا جایگزینی موارد سرقت‌شده هستند. امری که در گرمای 54 درجه استان غیرقابل اغماض است و قطعاً می‌بایست از تمام ظرفیت این سیستم‌ها بهره گرفت اما نیازمند بودجه‌ای بالغ بر 100 میلیون تومان است. همچنین سالن‌ها، بدهی‌هایی دارند که می‌بایست پرداخت شود. بسیاری از سالن‌های بخش خصوصی و حتی تالار آفتاب اهواز که در اختیار انجمن هنرهای نمایشی استان قرار دارد 15 ماه است که بدهکار نگهبانان شان و قبوض آب و برق و گازند. پس «روشن شدن چراغ صحنه» تنها منوط به اراده گروه‌های نمایشی نیست و همتی متعالی از سوی مسئولان کشوری و استانی می‌طلبد وگرنه با انتشار یک تیتر خبری که «از 18 اردیبهشت چراغ صحنه روشن شد» نمی‌توان چشم انتظار معجزه برای حل این مشکلات بود. این تنها یک تیتر خبری است و عملیاتی شدن آن به مواردی برمی‌گردد که به آنها اشاره کردم.» یاقوت‌پور، با اشاره به اینکه شعار تئاتر سال 1400 استان خوزستان که از سوی انجمن هنرهای نمایشی این استان انتخاب شد «حفظ دغدغه‌مندی مخاطبان برای تئاتر دیدن» بود، ادامه می‌دهد: «نکته بعدی این است که حتی اگر موارد بالا رعایت شود، بازگرداندن اعتماد ازدست‌رفته مخاطبان برای تئاتر دیدن، اتفاقی زمان‌بر است و اینگونه نیست که از لحظه اعلام بازگشایی سالن‌ها با 50 درصد ظرفیت و رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، تماشاگران روانه سالن‌های نمایش شوند. به عقیده من بازسازی این اعتماد به عملکرد رسانه‌ها نیز وابسته است تا مبادا تئاتر جزو آن دسته از مشاغل احتمالی باشد که در پژوهش و تحقیقات احتمال از بین رفتن‌شان در دوران پساکرونا مطرح شده بود و روزی نیاید که خانواده‌ها سهم تئاتر را از سبد اقتصادی‌شان حذف کنند و تئاتر دیدن گزینه‌ای برای گذران اوقات فراغت‌شان نباشد. امری که در درازمدت خسرانی بزرگ برای تئاتر کشور است و معتقدم حتی اگر نیازمند یک روز رایگان کردن تئاتر دیدن در هفته باشد به گونه‌ای که مبلغ بلیت‌های آن روز از سوی اداره‌ کل هنرهای نمایشی یا ادارات ارشاد استان‌ها پرداخت شود، باید از آن پیشگیری کرد.» او با اشاره به این «وعده اداره‌ کل هنرهای نمایشی در خصوص جبران ضرر ناشی از استفاده از تنها 50 درصد ظرفیت سالن‌های نمایشی که از سوی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا به‌عنوان ظرفیت مجاز مشخص شده بود، در استان خوزستان رخ نداد»، می‌گوید: «علی‌رغم حمایت‌هایی که آقای قادر آشنا از گروه‌های نمایشی کرد، آنچه در این خصوص گفته بودند در حد یک شعار باقی ماند و در استان خوزستان با وجود نامه‌نگاری‌های متعدد به هیچ عنوان شاهد رخ دادن آن نبودیم.» یاقوت‌پور با بیان اینکه در استان خوزستان از اولین اطلاعیه رسمی وزارت فرهنگ‌ وارشاد اسلامی مبنی بر تعطیلی کلیه فعالیت‌های فرهنگی‌وهنری در اسفند 1398 رویکرد اجراهای نمایشی نیز تغییر کرد، توضیح می‌دهد: «استان خوزستان جزو استان‌هایی بود که با برگزاری 11 یا 12 مورد جشنواره و رویداد نمایشی در فضای مجازی، بالاترین آمار بهره‌گیری از ظرفیت‌های این فضا را داشت. نکته دیگر برگزاری رپرتوار تئاتر خیابانی بود که محدودیت‌های اجرا در سالن‌های نمایشی مسبب آن شد. رپرتواری که از 4 تا 8 خرداد 1400 برگزار شد و انتشار فراخوان و تولید اثر برای آن و تمرین گروه‌های نمایشی برای رسیدن به این تولید در طول سال 1399 رقم خورده بود و اگرچه می‌توانست در پایان همان سال به‌ثمر بنشیند اما قرار گرفتن استان خوزستان در وضعیت قرمز کرونایی به خرداد سال‌جاری منتقلش کرد. در واقع این ما بودیم که تلاش کردیم خودمان را با شرایط به‌وجودآمده تحت تأثیر شیوع کرونا مطابقت دهیم یا به سمت فضای مجازی یا اجراهای خیابانی حرکت کنیم.»
او در خصوص آنچه این روزها در حوزه تئاتر در استان خوزستان می‌گذرد هم می‌گوید: «در اختتامیه رپرتوار تئاتر خیابانی از اولین رپرتوار تئاتر صحنه‌ای رونمایی کردیم و فراخوان آن در اختیار گروه‌های نمایشی قرار گرفت که اکنون در حال تولیدند. در واقع اکنون در هر کدام از شهرهای استان، 5 یا 6 گروه نمایشی با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در حال تمرین هستند و گمان می‌کنم مشروط به همراهی مسئولان برای تجهیز و تعمیر امکانات و از جمله سیستم‌های خنک‌کننده سالن‌های نمایشی، اجراهای عمومی‌شان از اوایل تیرماه رقم بخورد.»
چهارمحال‌ و بختیاری؛ از جشنواره استانی در سال 99 تا رپرتوار نمایشنامه‌خوانی در سال 1400
فرشید بزرگ‌نیا، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان چهارمحال‌ وبختیاری با بیان اینکه «متأسفانه شاهد تفاوتی فاحش میان آنچه به‌ نام تئاتر در تهران و دیگر استان‌ها شناخته می‌شود، هستیم»، می‌گوید: «خیلی‌ها کوشیدند این تفاوت را از میان بردارند و اقداماتی جزئی نیز انجام دادند اما آن تفاوت همچنان پابرجاست.» او با اشاره به بضاعت تئاتر در استان چهارمحال‌ و بختیاری، توضیح می‌دهد: «بضاعت استان ما در قیاس با استان‌های دیگر هم به‌لحاظ زیرساخت‌ها، هم به‌لحاظ نیروی انسانی و هم به‌لحاظ حمایت‌ها، محدود است. با وجود این کوشیده‌ایم در هر شرایطی با پایبندی به شیوه‌نامه‌های بهداشتی و قوانین و مقررات وضع‌شده، کار را پیش ببریم و به‌عنوان مثال، در حال حاضر فراخوان یا دعوتی برای برگزاری رپرتوار نمایشنامه‌خوانی تنظیم کرده‌ایم اما واقعیت این است که ما همواره از عدم برابری و ناعدالتی میان تئاتر تهران و تئاتر استان‌ها و خود استان‌ها در قیاس با یکدیگر رنج برده‌ایم.»
بزرگ‌نیا با اشاره به برگزاری جشنواره استانی در سال 99، می‌گوید: «چهار اثر حاضر در جشنواره در شهرکرد روی صحنه رفتند و دو مورد هم در دیگر شهرهای استان داشتیم و در سال 1400 متأسفانه رویدادی تئاتری نداشتیم تا همین رپرتوار نمایشنامه‌خوانی که به آن اشاره کردم. یکی، دو گروه نیز در حال یافتن متن و تمرینات اولیه هستند و در مقدمات ابتدای راه قرار دارند.»
بوشهر؛ لزوم بازسازی اعتماد گروه‌های نمایشی
جهانشیر یاراحمدی، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «ما پیش از این صاحب چراغی شعله‌ور در زمینه تئاتر در استان‌های ایران بودیم و خوشبختانه بوشهر هم، برخلاف گذشته، به‌شکلی مستمر شاهد نورافزایی این چراغ بود؛ نمایش‌هایی روی صحنه می‌رفت و نوبت اجرای سالن‌ها تا چند ماه آینده پر بود. نازل شدن مصیبت کرونا بر جهان و ایران، وضعیت اجراهای نمایشی را به سمت سوت‌‌وکور شدن برد و طبیعی است که پس از بازگشایی، برای بازگشتن به نقطه پیشین باید فرجه‌ای در نظر گرفت و در نظر داشت که این بازگشتن، با توجه به عدم اعتماد گروه‌های نمایشی و مخاطبان به فضای موجود، کاری ساده نیست.» یاراحمدی با بیان اینکه «خوشحالم که دوستانم در استان بوشهر و سایر استان‌ها با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فضای مجازی اجازه ندادند تئاتر به فراموشی سپرده شود»، توضیح می‌دهد: «ما در طول این مدت در استان بوشهر هم در حوزه جشنواره‌های مجازی و هم در حوزه ورک شاپ‌های آموزشی فعال و شاهد برگزاری 5 یا 6 جشنواره مجازی بودیم که از جمله آنها می‌توان به جشنواره‌هایی برای نمایشگران آماتور و جشنواره‌هایی برای گروه‌های حرفه‌ای اشاره کرد اما به‌واسطه 10 ماه تعطیلی مطلق در سال 1399 و تنها دو ماه اجازه روی صحنه رفتن در پایان سال، طبیعتاً شاهد روی صحنه رفتن تعداد اندکی نمایش بودیم.» او با اشاره به بازگشایی دو ماهه پایانی سال 1399 و پیش از نوروز 1400، ادامه می‌دهد: «در آن مقطع زمانی حدود 5 یا 6 نمایش اجرای عمومی شد و بعد از آن مجدداً با تعطیلی سالن‌ها مواجه شدیم و در خصوص بازگشایی اخیر، با امید به اینکه مجدداً تعطیلی دیگری پیش نیاید، گروه‌های نمایشی آرام‌آرام در حال آغاز اجراهای عمومی هستند و هم اکنون که در حال صحبت با شما هستم، نمایشی روی صحنه است، یک یا دو نمایش قرار است در تیرماه روی صحنه بروند و در مردادماه جشنواره تئاتر خیابانی خواهیم داشت و امیدواریم به نقطه‌ای طلایی و مستمر برسیم.» یاراحمدی با بیان اینکه «آنچه اهمیت دارد بازسازی اعتماد گروه‌های نمایشی و مخاطب است» می‌افزاید: «گروه‌های نمایشی باید بدانند زحمتی که برای تمرین یک اثر می‌کشند، روی صحنه دیده خواهد شد و با تعطیلی دیگری، تا چند ماهه آینده به تعویق نخواهد افتاد و در این صورت است که به روال سابق برخواهیم گشت. اعتمادسازی در میان مخاطبین نیز نکته مهم دیگری است که موجب می‌شود دوباره به سالن‌های نمایش بیایند.»
ایلام؛ ارشاد استان با گروه‌های متقاضی همکاری می‌کند
سعید خیراللهی، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان ایلام در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «بعد از اعلام بازگشایی مجدد سالن‌های نمایش دو گروه در مرکز استان روی صحنه رفتند که یکی از آنها برای 20 شب و دیگری برای 10 شب روی صحنه بود و گروه بعدی هم در نوبت اجرا قرار دارد اما در سایر شهرهای استان هنوز این اتفاق رخ نداده است. ما به‌هیچ عنوان شاهد عدم همکاری اداره‌ کل ارشاد استان نبودیم و کاملاً با ما همراه بودند. در نتیجه اگر گروهی مایل به روی صحنه رفتن باشد، مشکلی وجود ندارد.» او در مورد تعداد اجراها از اسفند 98 تا امروز در استان ایلام هم توضیح می‌دهد: «سال گذشته شاهد اجرای عمومی یک نمایش بودیم اما قطعاً نمی‌توانیم بگوییم بواسطه اجرای یک یا دو نمایش، چراغ صحنه روشن بوده است. در واقع اهالی تئاتر با دو مسأله مواجه بودند. یکی از این مسائل، مسأله اقتصادی و دشواری‌های تولید کار بود و مسأله دیگر شیوع کرونا که موجب می‌شد گروه‌های نمایشی آن‌چنان رغبتی به روی صحنه رفتن نداشته باشند و در نتیجه آنچه بیشتر جریان داشت برنامه‌های جنبی مانند کلاس‌های آموزشی و تجلیل از هنرمندان و... بود.»