بزرگنمايي:

عصر کرد - شهریار نیازی قرآن‌پژوه و زبان‌شناس ضمن تحلیل آیات منتسب به حجاب در قرآن گفت: اسلام مجازات جدی برای مردان آزارگر در نظر گرفته در حالی که در جامعه ما دختران آزاردیده مجازات می‌‎شوند.

شهریار نیازی قرآن‌پژوه و زبان‌شناس ضمن تحلیل آیات منتسب به حجاب در قرآن گفت: اسلام مجازات جدی برای مردان آزارگر در نظر گرفته در حالی که در جامعه ما دختران آزاردیده مجازات می‌‎شوند.
یک قرآن‌پژوه ضمن تحلیل آیات منتسب به حجاب در قرآن، نسبت به توقف بر روی یک واژه و عدم توجه به کل مفاهیم این آیات هشدار داد و گفت: اسلام مجازات جدی برای مردان آزارگر در نظر گرفته در حالی که در جامعه ما دختران آزاردیده مجازات می‌ ‎ شوند.
وبینار «زن؛ پوشش و امنیت اجتماعی از دیدگاه قرآن» با حضور معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، شهریار نیازی قرآن‌پژوه و زبان‌شناس؛ و جمعی از فعالان عرصه زنان در قالب گفت‌وگوی بین نسلی در معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده برگزار شد.
در این وبینار، ابتدا شهریار نیازی به بیان آیات مربوط به پوشش زنان در قرآن پرداخت و گفت: در قرآن به دنبال اکتشاف ارزش‌هایی هستیم تا این آموزه‌ها را تبدیل به هنجار و رفتار اجتماعی کنیم، اگر این آموزه‌ها را کشف و فهم کنیم به نظر می‌رسد کار برای ما راحت‌تر و روان‌تر خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه چیزی به اسم ارزش امنیت وجود دارد و در قرآن 879 بار واژه امنیت به کار رفته است، گفت: پس معلوم می‌شود این واژه کلیدی است و بحث امنیت زنان و امنیت اجتماعی آنها نیز طبیعتاً اهمیت دارد. خداوند در آیه 82 سوره انعام مطرح کرده که امنیت را به کسانی می‌دهد که آلوده به ظلم نمی‌شوند، پس خود به خود متوجه می‌شویم، ارزش‌هایی مثل عدالت و امنیت ملازم و در ارتباط با هم هستند.
این قرآن‌پژوه ادامه داد: زیبایی، یکی از ارزش‌های قرآن است و آیاتی که مربوط به زینت می‌شود باید در حوزه زیبایی‌شناسی بفهمیم. همچنین آیات زیادی مربوط به عرف است و عرف از آموزه‌های جدی قرآن است. دعوت پیامبر در مدینه اساساً مبتنی بر سبک زندگی و عرف اجتماعی جدیدی بوده تا زندگی مردم از دوران جاهلیت فاصله بگیرند.
وی با تأکید بر اینکه اگر از این سبک زندگی دینی و آیات قرآن به صورت یک گفتمان درک درستی داشته باشیم، آیات مربوط به حجاب را بهتر می‌فهمیم، گفت: امنیت، رهایی انسان از ترس و نیاز است. واژه خوف هم در قرآن بسیار به کار رفته و امن در برابر خوف مطرح شده است. خوف و امن جزو واژه‌های کلیدی است. واژه آزار و آزارگری به خصوص در مورد زنان نیز در آیات قرآن مطرح و موارد مختلفی از آن ذکر شده است.
نیازی ادامه داد: البته امنیت اجتماعی با امنیت ملی متفاوت است. مباحث مربوط به امنیت ملی مربوط به تهدیدات خارجی است که لازمه مقابله با آن افزایش توان ملی است، اما امنیت اجتماعی و انسانی متفاوت است. امنیت اجتماعی یک بحث نرم‌افزاری و مبتنی بر اعتماد و سرمایه اجتماعی است، هر چه اعتماد اجتماعی بالاتر برود، این نوع از امنیت بیشتر حاصل می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: امنیت انسانی اهمیت فوق‌العاده‌ای برای سرنوشت تک تک آحاد جامعه دارد و اگر از امنیت اجتماعی صحبت می‌کنیم لزوما‌ بحث ما سخت‌افزاری نیست بلکه بیشتر فرهنگی است و باید در جامعه‌شناسی فرهنگی و روانشناسی اجتماعی به آن توجه کنیم. امنیت انسانی با صلح و با توسعه به خصوص توسعه انسانی ارتباط جدی دارد، یعنی یک زندگی سالم و ایمن در برابر سرکوب، گرسنگی و ... داشتن و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، زیست محیطی و ... .
این قرآن‌پژوهش کشورمان به مبحث آزار و اذیت پرداخت و گفت: آیات سوره احزاب و نور مربوط به این حوزه است. در آیه 53 سوره احزاب آمده است: «ای مؤمنان! به خانه‌های پیامبر جز آنکه برای خوردن غذایی به شما اجازه دهند وارد نشوید، چشم انتظار فرا رسیدن وقت خوردن آن هم نباشید [که پی در پی آوردنش را بخواهید و از این جهت اسائه ادب کنید]؛ ولی هنگامی که دعوت شدید وارد شوید، و چون غذا خوردید و بی آنکه [پس از صرف غذا] سرگرم سخن گردید، پراکنده شوید، این [کار که بنشینید و سرگرم سخن گردید] پیامبر را آزار می‌دهد و از شما حیا می‌کند [که بیرونتان کند] ولی خدا از حق حیا نمی‌کند. و زمانی که از همسرانش متاعی خواستید از پشت پرده و حجابی از آنان بخواهید، که این برای قلب شما و قل‌ های آنان پاکیزه‌تر است. و شما را جایز نباشد که پیامبر خدا را آزار دهید. و بر شما هرگز جایز نیست که پس از او با همسرانش ازدواج کنید؛ که این [کار] نزد خدا بزرگ است.»
وی تشریح کرد: در این آیات مسئله امنیت خانه و اعتماد بین فردی مطرح شده و بیان شده اگر وارد خانه‌ای شدید به بخش‌های خصوصی‌تر مثل آشپزخانه وارد نشوید، ننشیند و وقت بگذرانید برای اینکه اینجا حریم خانواده اس، چرا که این کارها موجب آزار پیامبر و زنان پیامبر می‌شود.
وی ادامه داد: در آیه 57 همین سوره نیز بحث مؤمنین و مومنات را به صورت عمومی مطرح و بیان می‌کند که اگر به این گروه بهتان بزنید گناه بزرگی مرتکب شده‌اید و در ادامه (آیه 59 سوره احزاب) می‌فرماید: ای پیامبر به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمن بگو وقتی در اجتماع حرکت می‌کنید، تن پوش‌های خودتان را به خودتان نزدیک‌تر کنید. واژه «یُعْرَفْنَ» را به معنای شناختن معنی کرده‌اند در حالی که در اینجا به معنی عرف و هنجارهای اجتماعی است، یعنی تن دادن به هنجارهای خوب اجتماعی باعث می‌شود، آزار و اذیت کمتر شود.
واژه کلیدی آیه 59 سوره احزاب آزار است
این قرآن‌پژوهش کشورمان با تأکید بر اینکه واژه کلیدی آیه 59 سوره احزاب واژه اذیت و آزار است، گفت: مهم‌ترین شکل اذیت، آزار جنسی است. اما راه حل کاهش آزارگری در جامعه پیامبر این بود که زنان پوشش‌های خود را به خود نزدیک‌ کنند.
وی ادامه داد: محققان با مطالعه سفرنامه‌های مستشرقین و پوشش کشورهای اسلامی به این نتیجه رسیده‌اند که اساساً لباسی به نام جلابیب در کشورهای اسلامی وجود ندارد، پس لزوماً این واژه به معنای لباس نیست، چون در قرآن واژه لباس آمده است. جلابیب اساساً به معنای تن پوش است و منظور تن پوش خاصی نیست.
نیازی خاطرنشان کرد: در این آیه سه دسته آزارگر مطرح شده است. منافقان که کارشان نگاه جنسی نیست، بلکه می‌خواهند مومنان را به هر شکلی آزار دهند، پیامبر جامعه مومن ایجاد کرده و آنها نمی‌توانند تحمل کنند و مومنان را آزار می‌دهند. دومین گروه آزارگرهای جنسی هستند و عموملاً در پی این هستند که زنان پیامبر را آزار جنسی بدهند به دلایل مختلفی که به انها آزارگر تجاوزگر گفته می‌شود و گروه سوم که قرآن از آنها صحبت می‌کند اراذل و اوباشی هستند که متلک می‌گویند و یغماگر هستند.
مجازات جدی آزارگرها در اسلام
وی ادامه داد: در این ایات کلمات محوری آزارگری و در مقابل ان ایجاد امنیت است. همچنان در همه جای دنیا بدن مؤنث در معرض تهدید و آزار است. راه حلی که آن موقع مطرح شده این است که زنان حریمی برای خود ایجاد کنند و با پوشش خطوط نگاه جنسی را قطع کنند. راه حل برای مردان آزارگر نیز این است که خداوند می‌گوید اگر دست برندارند و به رفتارشان ادامه دهند پیامبر را بر علیه آنها می‌شورانیم و آنها باید تبعید شوند. یعنی اسلام مجازات جدی برای انها مطرح کرده است.
این قرآن پژوه هشدار داد: وقتی آیه مسیرش را برای ما روشن می‌کند اگر ما بر روی یک کلمه متوقف شویم و فقط بر روی همان کلمه مانور دهیم آیه و سوره را نفهمیده‌ایم و افزود: امروز با آزارگرها چه باید کرد؟ آزارگرهای سیاسی، آزارگرهای اجتماعی و خانوادگی و افرادی که خشونت خانگی بروز می‌دهند با آنها چه باید کرد؟ قرآن مدام به مردان می‌گوید نباید آزارگری کنید نه در خانه و نه در سپهر اجتماعی.
چرا فقط از زنان خواسته می‌شود حجاب داشته باشند؟
به گزارش ایکنا، در ادامه این جلسه سؤالاتی از سوی حاضران مطرح شد از جمله پرسیده شد: اگر امنیت اجتماعی را صرفاً به مسائل حوزه زنان تقلیل دهیم و فقط از زنان بخواهیم حجاب داشته باشند چه اتفاقی برای جامعه رخ خواهد داد؟ یکی از بانوان دهه هفتادی نیز در خصوص صحبت‌های مطرح شده این سؤال را از معصومه ابتکار پرسید که به عنوان متولی امور زنان و خانواده برای اموزش هوش معنوی و یاد دادن حریم خانواده و اجتماع و داشتن عزت نفس به بانوان و آقایان چه راه‌کاری دارید؟ این سؤال نیز مطرح شد که چرا وقتی مردان نتوانسته‌اند در جامعه به وظایف خود عمل کنند چرا فقط از زنان خواسته می‌شود حجاب داشته باشند.
نیازی در ادامه جلسه گفت: آنچیزی که تاکنون شنیده‌اید این است که حکم حجاب فقط در مورد زنان است ولی آنچه در قرآن دیدید پوشش به مثابه یک سپر امنیتی و شکستن خط نگاه جنسی است. هر چه امنیت را بالا ببریم سرمایه اجتماعی را بالا برده‌ایم. تدبیری که در دوران چیامبر مطرح می‌شده دو سویه بوده زنان در جامعه طوری حضور داشتند که جنبه جنسی نداشته و مردان اجازه پیدا نمی‌کردند فضای اجتماعی را از یک فضای متعارف کار و تلاش و پیشرفت به سپهر بیمار گونه تبدیل کنند.
وی با اشاره به اینکه در گذشته معماری شهرها و خانه‌ها طوری بوده که امنیت و حریم خانه‌ها حفظ می‌شده اما اکنون اینطور نیست ولی باید به هر حال بپذیریم که خانه حریم خصوصی و محل اعتماد است، گفت: مهم‌ترین چیزی که خط جنسی را فعال می‌کند چشم است. به همین قرآن می‌فرماید این خط نگاه را در جامعه کور کنید و کاهش بدهید. پس مردان باید خط نگاهی جنسی را کنترل کنند و شرمگاه‌های خود را حفظ کنند. زنان نیز باید چنین کنند اما در بحث زینت مسئله متفاوت است.
نیازی ادامه داد: اصرار خداوند این است که زنان آنچه را که به عنوان زینت باطنی به آنها داده شده را به صورت خودنمایانه عرضه نکنند و در سپهر اجتماعی نمایش بدن ندهند. در ادامه آیات سوره نور(ایات 30 به بعد) خداوند شبکه خانوادگی را مطرح می‌کند که نمایان کردن این بخش از زینت نزد انها اشکالی ندارد و سپس مردانی که نگاه جنسی خود را کور کرده‌اند و کودکانی که به رازهای زنان و زینت باطنی زنان آگاه نیستند را به این گروه‌های خانوادگی اضافه می‌کند. 
وی تصریح کرد: پس اصل بر این است که در نشان دادن زیبایی، معرف‌های اغراق آمیز در آن رخ ندهد و به سپهر اجتماعی صدمه نزند اما دختران ما به دلیل اینکه راه‌های کار و تلاش در جامعه به روی آنها بسته است برای مقبولیت خودشان و ورودشان به صحنه اجتماعی و متفاوت بودنشان راه‌هایی را انتخاب می‌کنند که نوعی استفاده از محرک‌های اغراق امیز است.
به سادگی نمی‌توان به امر بدن به عنوان یک امر خصوصی نگاه کرد
این قرآن‌پژوه کشورمان تأکید کرد: بدن ما در سپهر اجتماعی امری خصوصی نیست امروزه بدن ما در رسانه‌ها مطرح می‌شود. بدن ما جنبه اقتصادی دارد و صنعت بزرگی در دنیا در حال درست کردن پوشش و لوازم آرایشی برای آن است. بدن ما با فناوری ارتباط دارد، بدن ما جنبه شرعی هم دارد و غسل و وضو بر آن واجب است و ... . پس به سادگی نمی‌توان به امر بدن به عنوان یک امر خصوصی نگاه کرد. به همین دلیل قرآن از پوشش خاصی برای این بدن که دیگر خصوصی نیست، یاد نکرده است. حتی در مورد جلابیبی که از آن صحبت می‌کنیم نیز گفته شده سفید بوده و آستین نداشته است، یعنی آنطور نیست که چادر همان جلابیب باشد.
وی اضافه کرد: پوشش نسبتی دارد و مطلق نیست و اصل کارکرد آن این است که امنیت ایجاد کند و جلوی آزارگری گرفته شود. ممکن است زمانی برسد که پوشش ما نانو باشد پس نگران ارزش‌هایی باشیم که برای انسجام اجتماعی لازم است و دارد از دست می‌رود.
در ادامه این نشست گفت‌وگوی بین نسلی این پرسش از سوی حاضران مطرح شد که چرا آنچه برای زنان ممنوع است برای مردان آزاد است؟ این مسئله دختران جامعه را آزار می‌دهد. آیا مطرح زدن زنان که در آیه 34 سوره نساء مطرح شده توهین به شخصیت زن نیست؟ با توجه به اینکه فقط هفت بار کلمه حجاب در قرآن آمده چرا اینقدر از مفهوم حجاب تفسیر شده است؟ چه افرادی از این تفسیرهای غلط نفع برده‌اند؟ از یکی از آقایان حاضر در جلسه نیز پرسیده شد که آیا شما در این جامعه که زنان محدودیت بیشتری دارند احساس آزادی بیشتری دارید؟ که پاسخ داد: اینطور نیست در جامعه‌ای که برداشت‌های غلطی از مسئله حجاب شده این موضوع برای آقایان هم مسائل و مشکلات زیادی را به بار می‌آرود. 
صحبت‌های یک دختر دهه هشتادی در خصوص احساس امنیتی که با پوشش حجاب دارد نیز بخش دیگری از این گفت‌وگو بود و در ادامه نیازی عنوان کرد: بدن یک حریم محرمانه است و مدیریت آن در دست خود فرد است چه به لحاظ بهداشت و سلامت و چه به لحاظ پوشش، عرف، اخلاق، امنیت و حتی عدالت. در آیات شنیده‌اید که به نفستان هم ظلم نکنید و بدن امانت است ما مالک آن نیستیم، بلکه باید آن را مدیریت کنیم.
وی ادامه داد: ما ارزش‌های مختلفی را در ارتباط با بدنمان داریم از جمله ارزش امنیت و راه حل‌هایی برای افزایش امنیت و کاهش رفتارهای آزارگرانه در سپهر خانواده و اجتماعی وجود دارد که برای تحقق آنها کشور نیازمند توسعه متوازن است. ما زنان خود سرپرست داریم که در معرض آسیب هستند دختران ما در شغل‌های دم دستی در معرض آسیب هستند امنیت اینها کجاست؟ لذا واجب است نظام اجتماعی به این این امور رسیدگی کند. فقط زنان نیستند که باید خود را بپوشاند، باید آگاهی حقوقی و اجتماعی بالا برود و زنان آموزش ببینند، رفتارهای درمانی برای آزارگران در دستور کار قرار بگیرد و قانون‌هایی باشد که ضمانت اجرا داشته باشند.
نیازی اضافه کرد: پس فقط مسئله یک طرفه نیست؛ برای کاهش خشونت و آزار باید تدابیری اندیشیده شود و نباید گناهان را به گردن دختران آزار دیده بینداریم که حتماً خودت کاری کردی آزار دیدی. باید نظام اجتماعی تدابیر مهمی برای سپهر اجتماعی داشته باشد.
لزوماً در آیات قرآن کلمه حجاب به پوشش ربطی ندارد
وی در ادامه به تحلیل مفهوم واژه حجاب پرداخت و گفت: چه شد که حجاب به بحث پوشش تبدیل شد. حجاب مربوط به شیء است نه انسان. مربوط به خانه است. پرده‌هایی در گذشته بین زن و مرد بود که بین آنها فاصله ایجاد می‌کرد و آن را حجاب می‌گفتند. استفاده از کلمه حجاب برای پوشش یک امر تاریخی است. چون زن را جزو بیت و خانه حساب کردند حجاب برای زنان مطرح شد. حجاب مربوط به شیء و مسائل فیزیکی است. پس حجاب یک پدیده است که مانع می‌شود از اینکه دو چیز به هم برسند. آن تفکر تاریخی که زن را در درون خانه می‌دید حجاب را به پوشش تبدیل کرد و آن را تعلیم داد و لزوماً در ایات قرآن کلمه حجاب به پوشش ربطی ندارد.
وی این مسئله را خاطرنشان کرد که در ارتباط با حجاب شرعی و سنت، من دخالت نمی‌کنم چون کارکرد خود را دارد و گفت: پوشش امری است که به بدن مربوط می‌شود، به فضای مجازی، دین، شرع، ایدئولوژی، اقتصاد و صنایع فرهنگی مربوط می‌شود پس پیچیده است. اما آنچه از قرآن به ما رسیده آموزه‌هایی است که رفتار به عرف را بررسی می‌کند. عرف هنجارهای مثبت اجتماعی است. قرآن در مورد امنیت و عدالت صحبت می‌کند و می‌گوید زیبایی فیزیکی را به سپهر اجتماعی وارد نکنید و از محرک‌های جسمانی استفاده نکنید چون سپهر اجتماعی آسیب می‌بیند. ما لباس کار داریم کارگر باید لباس کارگری بپوشد زنان کارمند باید لباس کارمندی بپوشند و لباس مهمانی و حوزه اجتماعی باید با هم متفاوت باشد. 
نیازی در پایان تصریح کرد: لذا متر و معیارها را باید جدا و سنجه‌ها را درست بچینیم و برای سلامت سپهر اجتماعی همه باید تلاش کنیم.
در پایان این نشست، معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری نیز گفت: بارها در جلسات بین‌المللی مطرح کرده‌ام که ما در اسلام مجموعه حریم‌ها و قوانینی را برای مناسبات بین زن و مرد از مناسبات فردی و خانوادگی گرفته تا سطح جامعه داریم و اساس آن هم این است که حرمت‌ها حفظ شود. امر حجاب قرار بود به صورت یک هنجار مطرح شود اما برخورد یک طرفه و حتی فیزیکی موجب شد نگاه مترقی نسبت به مسئله پوشش و مناسبات اجتماعی بین زنان و مردان لطمه بخورد و نسل جوان ما سؤالات زیادی را در این خصوص دارند.
وی خواستار شکل‌گیری گفت‌وگوی واقعی در خصوص سؤال‌های مطرح نسل جوان در مورد حجاب شد و گفت: سیاست غالب در خیلی از دستگاه‌های حاکمیت انکار و نادیده گرفتن این مباحث است. ما مکلف هستیم در جامعه اسلامی پاسخگو باشیم. اینکه یک آیه را بگیریم و با نگاهی خلاف نگاه جامع قرآن آن را به کار ببریم اشتباه است. در قرآن بیشترین برخورد با آزاردهنگان مطرح شده اما ما بیشترین برخورد را با آزاردیده‌ها داریم.
ابتکار با اشاره به اینکه در لایحه حفظ کرامت زنان انواع آزارها و مباحث مرتبط با این حوزه مطرح شده است، گفت: صرفاً نگاه سخت‌افزاری به حجاب شده و این موجب شده چالش‌های زیادی نسبت به این مسئله مطرح شود. نسل جوان نسبت به موضوع حجاب به اندازه کافی توجیه نشده‌اند و این اشتباه مطرح است که فقط زنان مخاطب آیات حجاب هستند. پس باید بازنگری کلان در سیاست‌ها و رویکردهایمان داشته باشیم و بیشتر اجازه دهیم نسل جوان دغدغه‌های خود را مطرح کند و از دل آیات قرآن با نگاه امروزی مفاهیم را استخراج کنیم و به چالش‌های ذهنی جوانان پاسخ دهیم.
منبع: ایلنا