عصر کرد - یورو نیوز / بنابر گزارش محرمانه جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بازرسان این آژانس قرار بود در روز 13 ژوئن یعنی همان روز آغاز حملات اسرائیل به ایران از تاسیسات هسته‌ای اصفهان بازدید کنند که این برنامه به علت حملات لغو شد. بنابر برخی گزارش‌ها، ذخایر اورانیوم با غنای بالای ایران در این تاسیسات نگهداری می‌شد.
گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روز چهارشنبه در اختیار کشورهای عضو قرار گرفت، به دست چندین خبرگزاری بین‌المللی از جمله اسوشیتد‌پرس و رویترز رسیده و بخش‌هایی از آن منتشر شده است.
با این حال، لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال جزئیات جدیدی از این گزارش را در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد.
بازار ![]()
به گفته آقای نورمن به نقل از این گزارش، پس از آغاز حملات نظامی آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران در ماه ژوئن، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با موافقت تهران، به دلایل ایمنی همه فعالیت‌های میدانی راستی‌آزمایی و نظارت در ایران را متوقف کرد.
لغو معرفی‌نامه بازرسان
بنابر این گزارش، ایران در ماه اوت معرفی‌نامه دو بازرس «باتجربه» آژانس را لغو و عملا آن‌ها را از ورود به کشور منع کرد. به گفته آقای نورمن به نقل از گزارش آژانس، این اقدام این بود که بازرسان اسنادی را که باید در محل کار آژانس در فردو باقی می‌ماند «به اشتباه» به وین برده بودند.
در گزارش آمده است: «با توجه به این که طی این اتفاق محرمانه بودن اسناد نقض نشده است، آژانس تصمیم ایران برای لغو معرفی‌نامه این دو بازرس باتجربه را غیرموجه می‌داند.»
مقامات ایرانی از زمان حملات اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران به بازرسان آژانس اجازه دسترسی به تاسیسات آسیب‌دیده را نداده‌اند.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه در گفتگو با گاردین گفت: «میان بازرسان آژانس و ایران شکاف شدیدی از بی‌اعتمادی وجود دارد. نگرانی واقعی این است که اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط آژانس از تاسیسات هسته‌ای به اسرائیل منتقل شود.»
به گفته آقای نورمن به نقل از گزارش محرمانه آژانس، در تحقیق شش‌ساله این نهاد درباره مواد هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران همچنان پیشرفتی حاصل نشده است. در گزارش آمده است: «در این دوره گزارش‌دهی، هیچ تعاملی بین ایران و آژانس درباره مسائل حل‌نشده پادمانی که در گزارش پیشین مدیرکل به شورای حکام توصیف شده بود، صورت نگرفته است.»
ترتیبات پیشنهادی ایران برای همکاری با آژانس پس از حملات
آژانس در گزارش‌های خود به جزئیات برخی اختلافات با تهران بر سر نحوه انجام بازرسی‌ها اشاره کرده است. ایران پس از حملات آمریکا و اسرائیل اعلام کرد که با توجه به مسائل امنیتی، شیوه جدیدی برای تعامل با آژانس در نظر گرفته است. آژانس نیز اعلام کرده است که هرگونه ترتیبات جدید برای درنظرگرفتن مسائل امنیتی ایران باید در چارچوب رژیم پادمانی باشد.
ایران در روز 14 اوت در نامه‌ای به آژانس «ترتیبات جدید» پیشنهادی خود را مطرح کرد و گفت که آژانس باید درخواست بازرسی از تاسیساتی که در حملات آمریکا و اسرائیل آسیب ندیده‌اند را به صورت «مورد به مورد» ارائه کند.
تهران اعلام کرد که در مورد تاسیسات کلیدی آسیب‌دیده، «تا یک ماه پس از نهایی شدن این ترتیبات جدید» گزارشی ارائه خواهد داد. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران پیشنهاد داده است که «پس از ارائه چنین گزارشی، ایران و آژانس در مورد ترتیبات همکاری مذاکره و توافق کنند.»
لارنس نورمن نوشت: «این مساله کمی پیچیده به نظر می‌رسد، اما اگر درست متوجه شده باشم، ایران می‌گفت بازرسی به هیچ‌وجه از سایت‌های کلیدی آسیب‌دیده مجاز نیست و قرار بود یک ماه پس از موافقت آژانس با پیشنهاد تنظیم‌شده گزارشی ارائه دهد. سپس دو طرف در مورد چگونگی اقدام آژانس برای بررسی آنچه در گزارش ایران آمده بود و انجام بازرسی‌های بیشتر توافق می‌کردند.»
آقای نورمن افزود: «به عبارت دیگر، ایران می‌خواست ارائه هرگونه اطلاعات به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد تاسیسات آسیب‌دیده را به تعویق بیندازد و سپس در مذاکرات بعدی در مورد نحوه بازرسی از فعالیت‌های خود، دست بالا را داشته باشد. جای تعجب نیست که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاسخ منفی داد.»
درخواست ارائه گزارش‌های ویژه
بنابر این گزارش، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز 15 اوت در پاسخ به پیشنهاد ایران «به‌روشنی اعلام کرد که آغاز مجدد فعالیت‌های پادمانی در ایران طبق توافق‌نامه پادمان منع اشاعه امری ضروری و فوری است و اجرای توافق‌نامه تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند تعلیق شود.»
آقای گروسی در عوض گام‌های مشخصی را از جمله تهیه گزارش‌های ویژه از سوی ایران در مورد وضعیت ذخایر اورانیوم با غنای بالا و پایین و تاسیسات آسیب‌دیده، پیشنهاد داد. او همچنین پیشنهاد داد که ایران «پرسشنامه اطلاعات طراحی» (DIQ) تاسیسات هسته‌ای را که شامل تمام اطلاعات فنی و طراحی این تاسیسات است را به‌روز کند.
ایران و آژانس در روز 22 اوت درباره پیشنهاد‌های آقای گروسی مذاکره کردند که بنابر گزارش آژانس «بدون حصول توافق برای گام‌های عملی» پایان یافت. آژانس سپس اعلام کرد که مذاکرات برای هفته‌های آتی در وین برنامه‌ریزی شده‌اند.
رافائل گروسی روز چهارشنبه به خبرگزاری رویترز گفت که گفتگوهای آژانس با ایران درباره ازسرگیری بازرسی‌ها در تاسیساتی که هدف حملات آمریکا و اسرائیل قرار گرفته‌اند، نباید برای چندین ماه ادامه داشته‌باشند و لازم است توافقی سریع، حتی در همین هفته حاصل شود.
بنابر این گزارش، بازرسان آژانس قصد داشتند در روز 13 ژوئن، یعنی دقیقا روز نخست حملات اسرائیل به ایران از تاسیسات غنی‌سازی اورانیم در اصفهان بازدید کنند که این برنامه به دلیل حملات لغو شد.
طبق برآورد آژانس، ذخیره اورانیوم 60 درصدی ایران در 13 ژوئن به 440.9 کیلوگرم می‌رسید که 32 کیلوگرم بیشتر از گزارش ماه مه است. ذخیره اورانیوم 20 درصدی نیز 184.1 کیلوگرم برآورد شد که نسبت به ماه مه 90.4 کیلوگرم کاهش نشان می‌دهد.
در این گزارش آمده است که آخرین حضور آژانس در فردو در روز 10 ژوئن بود و در آن روز تعداد آبشارهای سانتریفیوژ همانند گزارش ماه مه باقی مانده بود. اما ایران در 12 ژوئن آژانس را از برنامه جایگزینی سانتریفیوژهای IR-1 با نسل پیشرفته‌تر و قوی‌تر IR-6 خبر داد که به نظر می‌رسد حملات اسرائیل این روند را متوقف کرده باشد.
بنابر این گزارش، آخرین حضور آژانس در تاسیسات غنی‌سازی نطنز در روز 27 مه بوده است و در آن زمان همان تعداد آبشارهای سانتریفیوژ قبلی در حال کار بودند. بازرسان آژانس در 11 ژوئن از تاسیسات آزمایشی نطنز بازدید کردند. با این حال به نظر می‌رسد بازرسان هنوز به «پرسشنامه اطلاعات طراحی» این تاسیسات جدید دسترسی پیدا نکرده‌اند، زیرا ایران گفته بود که این طرح را در اختیار آژانس قرار خواهد داد.