عصر کرد - زومیت / پتوهای سنگین می‌توانند به بهبود خواب در افراد مبتلا به اختلالات روانی کمک کنند؛ اما آیا سایر مردم نیز می‌توانند از مزایای آن‌ها بهره‌مند شوند؟
پتوهای سنگین در سال‌های اخیر به عنوان درمانی برای اضطراب و بی‌خوابی معرفی شده‌اند. بسیاری از سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرها از اثر آرام‌بخش آن‌ها تعریف می‌کنند. این پتوها که در واقع رو‌پوش‌های سنگینی پر شده از دانه‌های شیشه‌ای یا پلاستیکی هستند، از یک ابزار درمانی محدود به محصولی محبوب در حوزه‌ی سلامت عمومی تبدیل شده‌اند و وعده‌ی خواب بهتر و کاهش استرس را به همه‌ی افرادی می‌دهند که در یافتن آرامش، مشکل دارند.
بازار ![]()
اما سؤال اصلی اینجا است: آیا واقعاً این پتوها چنین نتایجی دارند یا فقط با پرداخت هزینه‌های بالا به دنبال یک اثر پلاسیبو (دارونما) هستیم؟ کِرِیگ جکسون، استاد روان‌شناسی سلامت شغلی، دانشگاه بیرمنگام سیتی در یادداشتی در وب‌سایت کانورسیشن به این موضوع پرداخته است.
تاریخچه استفاده
کاردرمانگران از دهه‌ی 1970 از پتوهای سنگین برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم و بزرگسالانی با اختلالات پردازش حسی استفاده می‌کردند. در دهه‌ی 1990 این پتوها وارد بازار شدند، اما همچنان بیشتر در جوامع مرتبط با نیازهای ویژه باقی ماندند.
با‌این‌حال، در سال‌های اخیر، شرکت‌ها بازاریابی توجه خود را به «افراد معمولیِ مضطرب» معطوف کردند؛ یعنی کسانی که به‌دلیل فشارهای زندگی مدرن با اضطراب یا بی‌خوابی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همین تغییر باعث شد محبوبیت پتوهای سنگین به شدت افزایش یابد؛ تا جایی که مجله‌ی تایم در سال 2018 پتوهای سنگین را جزو 50 «اختراع برتر» سال معرفی کرد.
ایده‌ی پشت پتوهای سنگین ساده و جذاب است. آن‌ها معمولاً بین 2 تا 13 کیلوگرم وزن دارند. (متخصصان توصیه می‌کنند که وزن آن‌ها براساس تقریباً 10 درصد وزن بدن فرد انتخاب شود.) این پتوها با اعمال فشار عمیق یکنواخت روی بدن، احساسی شبیه در آغوش گرفته‌شدن را شبیه‌سازی می‌کنند که می‌تواند به آرامش منجر شود.
شواهد علمی چه می‌گویند؟
تحقیقات موجود پیچیده‌تر از ادعاهای بازاریابی است. برخی مطالعات نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند، اما با محدودیت‌هایی مهمی همراه بوده‌اند:
در مطالعه‌ای روی 120 بیمار روان‌پزشکی، استفاده از پتوی سنگین درطول چهار هفته باعث بهبود علائم بی‌خوابی در افراد مبتلا به افسردگی، اختلال دوقطبی، اضطراب و اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی شد. پژوهشگران نتیجه گرفتند که این پتوها می‌توانند «مداخله‌ای ایمن و مؤثر برای بی‌خوابی در بیماران با برخی اختلالات روانی» باشند.
مطالعات کوچک‌تر هم الگوهای مشابهی داشتند. در یکی از مطالعات، 63 درصد از بزرگسالان پس از فقط پنج دقیقه استفاده کاهش اضطراب را گزارش کردند. در مطالعه‌ای دیگر که روی بیماران بستری‌شده انجام شد، 60 درصد افرادی که زیر پتوهای سنگین می‌خوابیدند، کاهش اضطراب را گزارش کردند.
نکته‌ی مهم این است که همه‌ی این مطالعات روی افراد دارای مشکلات روانی تشخیص‌داده‌شده انجام شده‌اند، نه جمعیت عمومی که امروزه مخاطب اصلی تبلیغات تجاری هستند. بررسی‌های نظام‌مند نشان داده‌اند که در افراد سالم، شواهد کافی برای اثبات اثر قطعی وجود ندارد. علاوه‌براین، نزدیک به نیمی از تحقیقات انجام‌شده کیفیت علمی لازم برای نتیجه‌گیری قطعی را ندارند.
پتوهای سنگین برای چه کسانی می‌توانند مفید باشند؟
فقدان شواهد لزوما به این معنا نیست که پتوهای سنگین هیچ سودی برای افراد سالم نخواهند داشت. گروه‌هایی که ممکن است از مزیت‌های پتوهای سنگین بهره‌مند شوند عبارت‌اند از:
شیفت‌کاران (مثل پرستاران یا کارگران شب‌کار) که باید در طول روز بخوابند.
افراد نیازمند چُرت‌های کوتاه و مؤثر مثل پزشکان، آتش‌نشانان و خلبانان.
افرادی که به‌دلیل فشار روانی روزمره به دنبال آرامش بیشتر هنگام خواب هستند.
اثر پلاسیبو را نیز نباید نادیده گرفت: اگر پتوی سنگین باعث می‌شود احساس آرامش کنید و بهتر بخوابید، حتی اگر علت آن دقیقاً مکانیسمی که تولیدکنندگان می‌گویند نباشد، همچنان نتیجه مثبت است.
خطرات احتمالی استفاده از پتوهای سنگین
با وجود ایمنی نسبی، پتوهای سنگین برای برخی گروه‌ها از جمله افراد زیر مناسب نیستند:
کودکان خردسال یا افرادی که توانایی حرکت دادن پتو از روی بدن خود را ندارند نباید از آن استفاده کنند.
افراد مبتلا به دیابت، آسم، آپنه خواب، بیماری مزمن انسدادی ریه، مشکلات گردش خون، فشار خون بالا یا ترس از فضاهای بسته (کلاستروفوبیا) باید پیش از استفاده با پزشک مشورت کنند.
تا امروز هیچ گزارشی از آسیب‌های جدی ناشی از خوابیدن زیر پتو سنگین وجود ندارد، اما رعایت احتیاط ضروری است.
جمع‌بندی
اگر تصمیم به خرید پتو سنگین دارید، بهتر است با انتظاراتی واقع‌بینانه اقدام کنید. پتوی سنگین ابزار کمکی برای آرامش و بهبود کیفیت خواب است، نه درمان قطعی اضطراب. برای بسیاری از افراد، همین فشار یکنواخت و احساس امنیت هنگام خواب می‌تواند ارزشی قابل توجه داشته باشد، حتی اگر شواهد علمی به اندازه‌ی تبلیغات پررنگ و قاطع نباشند.
درنهایت، مسئله اصلی این نیست که «پتوهای سنگین مؤثر هستند یا خیر»، بلکه این است که آیا برای شما اثر مثبت و ارزش هزینه‌کردن دارند یا خیر.