عصر کرد - ایسنا / در محیط‌های صنعتی، سلامت جسم و روان کارکنان بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. یکی از دغدغه‌های اصلی، تأثیر استرس کاری بر افزایش وزن و چاقی است؛ موضوعی که نه‌تنها زندگی فردی بلکه بهره‌وری سازمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
چاقی در جهان امروز به یکی از جدی‌ترین مشکلات سلامت عمومی تبدیل شده است. این پدیده تنها به بعد جسمی محدود نمی‌شود بلکه تبعات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای دارد. در محیط‌های کاری، به‌ویژه صنایع بزرگ، شرایطی مانند فشار روانی ناشی از وظایف دشوار، نوبت‌کاری و ساعات طولانی کار، بستر مساعدی برای بروز چاقی ایجاد می‌کنند. استرس شغلی در این میان نقشی کلیدی دارد. وقتی فرد به‌طور مداوم تحت فشار روحی قرار می‌گیرد، تغییرات رفتاری همچون پرخوری یا تمایل به غذاهای پرکالری و کاهش فعالیت بدنی بروز می‌یابد. علاوه بر این، استرس مداوم می‌تواند تغییرات هورمونی ایجاد کند که بدن را به ذخیره چربی، به‌ویژه در ناحیه شکم، سوق می‌دهد. این موضوع نه‌تنها سلامت فرد را تهدید می‌کند بلکه هزینه‌های درمانی و غیبت‌های کاری ناشی از بیماری‌ها را برای سازمان‌ها افزایش می‌دهد.
نکته مهم‌تر این است که چاقی تنها یک مشکل شخصی نیست، بلکه چالشی سازمانی و اجتماعی محسوب می‌شود. در صنایع، سلامت نیروی کار ارتباط مستقیمی با کارایی و تولید دارد. کارگری که از مشکلات جسمی یا روانی رنج می‌برد، توان و انگیزه کمتری برای انجام وظایف خود خواهد داشت. از سوی دیگر، افزایش نرخ ابتلا به چاقی در میان کارکنان می‌تواند هزینه‌های سنگینی بر دوش سیستم‌های بهداشتی و بیمه‌ای بگذارد. بنابراین، پیشگیری از این روند به معنای سرمایه‌گذاری بر آینده صنعت و جامعه است. پژوهشگران بر این باورند که راهکارهایی همچون کاهش استرس شغلی و بهبود محیط کاری، می‌تواند نقشی کلیدی در مهار این معضل ایفا کند.
بازار ![]()
در این زمینه، دکتر آوات فیضی، استاد مرکز تحقیقات توانبخشی قلبی اصفهان و پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، به همراه پنج همکار دیگر، تحقیقی را در میان کارکنان ذوب‌آهن اصفهان انجام دادند. آن‌ها به بررسی ارتباط میان استرس شغلی و چاقی پرداختند تا نشان دهند چگونه فشارهای کاری می‌تواند سلامت جسمانی کارکنان صنعتی را تحت‌تأثیر قرار دهد.
این تحقیق روی بیش از 2800 نفر از کارکنان مرد ذوب‌آهن اصفهان انجام شد. محققان داده‌ها را با سه ابزار اصلی گردآوری کردند: پرسشنامه استاندارد استرس شغلی، اندازه‌گیری‌های دقیق جسمانی شامل قد، وزن و دور کمر، و پرسشنامه‌ای جامع درباره سبک زندگی و ویژگی‌های فردی مانند فعالیت بدنی، ساعات خواب و وضعیت تأهل. پس از جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار تخصصی انجام شد و عوامل مختلفی که می‌توانست بر نتایج اثر بگذارد، مانند سن و تحصیلات، کنترل شدند.
یافته‌های این پژوهش نشان دادند که کارکنانی با سطوح بالای استرس شغلی، به میزان قابل توجهی بیشتر از دیگران با چاقی و اضافه‌وزن مواجه هستند. این نتایج زنگ خطری جدی برای صنایع محسوب می‌شود، زیرا نشان می‌دهند استرس محیط کار نه‌تنها روی سلامت روان، بلکه بر وضعیت جسمی کارکنان نیز تأثیر مستقیم دارد.
پژوهشگران در ادامه به این جمع‌بندی رسیدند که تنها با اقدامات عملی می‌توان این چرخه معیوب را متوقف کرد. بهبود شرایط فیزیکی محیط کار، مانند کاهش فشار کاری، تنظیم مناسب نوبت‌کاری و ایجاد محیطی آرام‌تر، نخستین گام در این مسیر است. همچنین، برنامه‌های آموزشی درباره مدیریت استرس و تغذیه سالم می‌توانند نقش تکمیلی ایفا کنند و به تغییر رفتار کارکنان کمک نمایند.
اما اجرای چنین برنامه‌هایی ساده نیست. بسیاری از کارکنان، به دلیل خستگی یا باورهای فرهنگی، تمایل چندانی به شرکت در آموزش‌ها یا مشاوره‌های روان‌شناسی ندارند. از طرفی، فراهم کردن زیرساخت لازم برای این مداخلات به سرمایه‌گذاری مالی و هماهنگی مدیریتی نیاز دارد. حتی برنامه‌های تغذیه سالم نیز با موانعی مانند عادت‌های غذایی سنتی و هزینه‌های اضافی مواد غذایی سالم روبه‌رو می‌شوند. با این حال، کارشناسان تأکید می‌کنند که اصلاح شرایط فیزیکی محیط کار، با وجود هزینه‌های اولیه، مزایای بلندمدت و پایداری دارد.
اجرای موفق این اقدامات نیازمند همکاری همه‌جانبه است و درواقع، مدیریت ارشد، اتحادیه‌های کارگری و خود کارکنان باید در فرآیند مشارکت کنند. تنها در این صورت است که می‌توان نتایج مثبت و ماندگار به دست آورد. پایش مداوم برنامه‌ها و اصلاح آن‌ها نیز برای رسیدن به اهداف ضروری است. در نهایت، این رویکرد نه‌تنها موجب ارتقای سلامت کارکنان می‌شود بلکه بهره‌وری سازمانی را افزایش داده و از هزینه‌های درمانی آینده می‌کاهد.
شایان ذکر است این نتایج علمی در «مجله دانشکده پزشکی اصفهان»، وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی–درمانی استان اصفهان منتشر شده‌اند؛ نشریه‌ای که به انتشار پژوهش‌های علمی در حوزه سلامت و بهداشت عمومی می‌پردازد.